ಮೂಲ: ಭರ್ತೃಹರಿ | ಕನ್ನಡಕ್ಕೆ: ಚಿದಂಬರ ನರೇಂದ್ರ

ನಮ್ಮ ವಿದ್ವತ್ತಿನ ಮಟ್ಟವನ್ನು ನಮಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ವಿದ್ವಾಂಸರಾದರೊಡನೆ ತುಲನೆ ಮಾಡಿದಾಗ ನಾವೆಷ್ಟು ಚಿಕ್ಕವರು, ನಾವು ಓದುವುದು ಇನ್ನೂ ಇದೆ ಎನ್ನುವ ಅರಿವು ಮೂಡುತ್ತದೆ. ಆ ಅರಿವು ಮುಂದಿನ ಪ್ರಗತಿಗೆ ಪೂರಕವಾಗುತ್ತದೆ : ಭರ್ತೃಹರಿ | ಬೆಳಗಿನ ಹೊಳಹು ಯದಾ ಕಿಂಚಿತ್ ಜ್ಞೋsಹಂ ದ್ವಿಪ ಇವ ಮದಾಂಧಃ ಸಮಭವಂ – ತದಾ ಸರ್ವಜ್ಞೋsಸ್ಮೀತ್ಯ ಭವದಲಿಪ್ತಂ ಮಮ ಮನಃ | ಯದಾ ಕಿಂಚಿತ್ ಕಿಂಚಿತ್ ಬುಧ ಜನ ಸಕಾಶಾದವಗತಮ್ ತದಾ ಮೂರ್ಖೋಸ್ಮೀತಿ ಜ್ವರ ಇವ ಮದೋಂ ಮೇ ವ್ಯಪಗತಃ ||ನೀತಿಶತಕ || […]

ಪ್ರಾರಭ್ಯತೇ ನ ಖಲು ವಿಘ್ನಭಯೇನ ನೀಚೈಃ ಪ್ರಾರಭ್ಯ ವಿಘ್ನನಿಹತಾ ವಿರಮಂತಿ ಮಧ್ಯಾಃ | ವಿಘೈರ್ಮುಹುರ್ಮುಹುರಪಿ ಪ್ರತಿಹನ್ಯಮಾನಾಃ ಪ್ರಾರಬ್ಧಮುತ್ತಮಗುಣಾ ನ ಪರಿತ್ಯಜಂತಿ || ಅರ್ಥ: ಅಡೆ – ತಡೆಗಳು ಬರಬಹುದು ಎಂಬ ಭಯದಿಂದ ಕೆಲವರು ಒಳ್ಳೆಯ ಕೆಲಸಗಳನ್ನು ಆರಂಭಿಸುವುದೇ ಇಲ್ಲ. ಇವರು ಕನಿಷ್ಠರು. ಮಧ್ಯಮರು ಕೆಲಸವನ್ನೇನೋ ಆರಂಭಿಸುತ್ತಾರೆ. ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ವಿಘ್ನವೇನಾದರೂ ಬಂದರೆ ಕೈಗೆತ್ತಿಕೊಂಡ ಕೆಲಸವನ್ನು ಅರ್ಧದಲ್ಲಿಯೇ ನಿಲ್ಲಿಸಿ ಬಿಡುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಉತ್ತಮರು ಪ್ರಾರಂಭ ಮಾಡಿದ ಕೆಲಸದಲ್ಲಿ ಪದೇ ಪದೇ ವಿಘ್ನಗಳು ಬರುತ್ತಿದ್ದರೂ ಫಲ ಸಿಗುವವರೆಗೂ ವಿಚಲಿತರಾಗದೇ ಕೆಲಸವನ್ನು ಮಾಡಿ […]

ಮನುಷ್ಯರೆಂದೂ ಸರ್ವತಂತ್ರ ಸ್ವತಂತ್ರರಲ್ಲ. ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣದ ಕಡಿವಾಣಗಳು ಬೀಳುತ್ತಲೇ ಇರುತ್ತವೆ. ಇದುವೇ ಜೀವನ…. ಭೋಗಾ ನ ಭುಕ್ತಾ ವಯಮೇವ ಭುಕ್ತಾ- ಸ್ತಪೋ ನ ತಪ್ತಂ ವಯಮೇವ ತಪ್ತಾಃ | ಕಾಲೋ ನ ಯಾತೋ ವಯಮೇವ ಯಾತಾ- ಸ್ತೃಷ್ಣಾ ನ ಜೀರ್ಣಾ ವಯಮೇವ ಜೀರ್ಣಾಃ || ವೈರಾಗ್ಯ ಶತಕ || ಅರ್ಥ : ಭೋಗಗಳನ್ನು ನಾವು ಅನುಭವಿಸಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಭೋಗಗಳೇ ನಮ್ಮನ್ನು ತಿಂದು ತೇಗಿದವು. ತಪಸ್ಸನ್ನು ಆಚರಿಸಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ನಾವೇ ಸಂತಪ್ತರಾದೆವು. ಕಾಲ ಕಳೆಯಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ (ಕಾಲ ಗರ್ಭದಲ್ಲಿ) […]

ನಾವು ಯಾವುದನ್ನು ನಿತ್ಯವೆಂದು ಭ್ರಮಿಸುತ್ತೇವೆಯೋ ಅವು ಅನಿತ್ಯವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಶರೀರ, ಸಂಪತ್ತು, ಅಧಿಕಾರ, ರೂಪ ಇವೆಲ್ಲಾ ಇದ್ದಾಗ ಅವು ಶಾಶ್ವತವೆಂಬ ಭ್ರಮೆಯನ್ನುಂಟು ಮಾಡುತ್ತವೆ. ಆದರೆ ಅವೆಲ್ಲಾ ಹೋದಾಗ ಭ್ರಮೆ ನಿರಶನವಾಗಿ ಹುಚ್ಚು ಮನಸ್ಸು ಪುನಃ ಅವುಗಳ ಹಿಂದೆ ಧಾವಿಸುತ್ತದೆ…. ಗಾತ್ರಂ ಸಂಕುಚಿತಂ ಗತಿರ್ವಿಗಲಿತಾ ಭ್ರಷ್ಟಾಚದಂತಾವಲಿ- ರ್ದೃಷ್ಟಿರ್ನಶ್ಯತಿ ವರ್ಧತೇ ಬಧಿರತಾ ವಕ್ತ್ರಂ ಚ ಲಾಲಾಯತೇ | ವಾಕ್ಯಂ ನಾದ್ರಿಯತೇ ಚ ಬಾಂಧವಜನೋ ಭಾರ್ಯಾನ ಶುಶ್ರೂಷತೇ ಹಾ! ಕಷ್ಟಂ ಪುರುಷಸ್ಯ ಜೀರ್ಣವಯಸಃಪುತ್ರೋಪ್ಯಮಿತ್ರಾಯತೇ || ವೈರಾಗ್ಯ ಶತಕ || ಅರ್ಥ: (ವೃದ್ಧನಾದವನ) ಶರೀರ […]

ಅಂಭೋಜಿನೀ ವನವಿಹಾರವಿಲಾಸಮೇವ ಹಂಸಸ್ಯ ಹಂತಿ ನಿತರಾಂ ಕುಪಿತೋ ವಿಧಾತಾ | ನ ತ್ವಸ್ಯ ದುಗ್ಧಜಲಭೇದವಿಧೌ ಪ್ರಸಿದ್ಧಾಂ ವೈದಗ್ಧ್ಯಕೀರ್ತಿಮಪಹರ್ತುಮಸೌ ಸಮರ್ಥಃ|| ನೀತಿ ಶತಕ 14|| ಒಬ್ಬ ರಾಜನಿಗೆ ಅಥವಾ  ಶ್ರೀಮಂತನಿಗೆ ಒಬ್ಬ ವಿದ್ವಾಂಸನನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಬೇಕು ಎಂಬ ದುಷ್ಟಬುದ್ಧಿ ಬಂದರೆ; ಆ ರಾಜ ಏನು ಮಾಡಬಹುದು, ಏನು ಮಾಡಲಾಗದು ಅನ್ನುವುದನ್ನು ಒಂದು ಸುಂದರ ದೃಷ್ಟಾಂತದ ಮೂಲಕ ಭರ್ತೃಹರಿ ಇಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಒಂದು ಹಂಸ ಇದೆ ಅಂದುಕೊಳ್ಳೋಣ.  ಚತುರ್ಮುಖ ಬ್ರಹ್ಮನಿಗೆ ಆ ಹಂಸದ ಮೇಲೆ ಸಿಟ್ಟು ಬಂದಿದೆ ಅಂತ ಭಾವಿಸೋಣ… ಆಗ […]

ಯಸ್ಯಾಸ್ತಿವಿತ್ತಂ ಸ ನರಃ ಕುಲೀನಃ ಸ ಪಂಡಿತಃ ಸ ಶ್ರುತವಾನ್ ಗುಣಜ್ಞಃ | ಸ ಏವ ವಕ್ತಾ ಸ ಚ ದರ್ಶನೀಯಃ ಸರ್ವೇಜನಾಃ ಕಾಂಚನ ಮಾಶ್ರಯಂತೇ ||ನೀತಿ ಶತಕ || ಅರ್ಥ: ಯಾರಲ್ಲಿ ಸಂಪತ್ತಿದಯೋ, ಅವನೇ ಸದ್ವಂಶ ಸಂಜಾತ. ಅವನೇ ಮಹಾ ಪಂಡಿತ. ಅವನೇ ಸಕಲ ಶಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ತಿಳಿದವ. ಅವನೇ ಗುಣವಂತ. ಅವನೇ ಒಳ್ಳೆಯ ಮಾತುಗಾರ. ಅವನೇ ಸುರಸುಂದರಾಂಗ. ಎಲ್ಲಾ ಗುಣಗಳು ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಆಶ್ರಯಿಸಿ ಇರುತ್ತವೆ. (ವ್ಯಂಗ್ಯೋಕ್ತಿ) ತಾತ್ಪರ್ಯ: ಆಧುನಿಕ ಯುಗಕ್ಕೆ ಕನ್ನಡಿ ಹಿಡಿದಂತಹ ಸುಭಾಷಿತ ಇದು. […]