ಶ್ರಾವಣ ಹುಣ್ಣಿಮೆಯಂದು ಹಯಗ್ರೀವ ಜಯಂತಿಯನ್ನು ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಹಯ ಎಂದರೆ ಕುದುರೆ. ಹಯಗ್ರೀವ ದೇವರು ಎಂದರೆ ಕುದುರೆ ಮುಖ ಉಳ್ಳವನು ಎಂದರ್ಥ. ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಹಯಗ್ರೀವ ದೇವರ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ಲಕ್ಷ್ಮಿಯನ್ನು ಕಾಣಬಹುದಾಗಿದ್ದು, ಇದು ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿನ ಅವತಾರ ಎಂಬುದು ಸುಲಭವಾಗಿ ತಿಳಿಯಬಹುದಾಗಿದೆ. ಪುರಾಣಗಳಿಂದ ಮಹಾಭಾರತದವರೆಗೆ ಹಯಗ್ರೀವ ದೇವರ ವರ್ಣನೆಗಳನ್ನು ಕಾಣಬಹುದಾಗಿದೆ.

ಬ್ರಹ್ಮನಿಂದ ವೇದಗಳನ್ನು ಕದ್ದೊಯ್ದ ಮಧು ಮತ್ತು ಕೈಟಭರೆಂಬ ರಾಕ್ಷಸರ ಸಂಹಾರ ಮಾಡಲು ವಿಷ್ಣುವೆತ್ತಿದ ಅವತಾರವೇ ಹಯಗ್ರೀವ ರೂಪ ಎಂಬುದು ಪುರಾಣೇತಿಹಾಸಗಳಿಂದ ತಿಳಿದುಬರುತ್ತದೆ. ಪರಮಾತ್ಮನ ಈ ಹಯಗ್ರೀವ ಅವತಾರ ವೇದಗಳ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ. ಇಲ್ಲಿ ವೇದವೆಂಬುದು ಜ್ಞಾನದ ಪ್ರತೀಕವಾಗಿದೆ. ರಾಕ್ಷಸೀತನದ ಪ್ರತೀಕವಾದ ಅಜ್ಞಾನವೆಂಬ ಕತ್ತಲೆಯ ವಿರುದ್ಧ ದೈವೀತನದ ಪ್ರತೀಕವಾದ ಜ್ಞಾನ ಬೆಳಕಿನ ಜಯವನ್ನು ಪಡೆಯುವ ಸಂದೇಶ ದೊರಕುತ್ತದೆ. ಹಯಗ್ರೀವ ಜಯಂತಿಯಂದು ದಿವ್ಯಜ್ಞಾನವನ್ನು ಬೇಡುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ಸದ್ಭಕ್ತಿಯಿಂದ ಆರಾಧಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.